O transplantologii
Przeszczepianie ratuje zdrowie i życie
Uszkodzenia narządów powstałe w wyniku chorób lub na skutek wypadków bywają na tyle poważne, że jedynym ratunkiem dla życia jest przeszczep. Współczesna medycyna ma nieosiągalne jeszcze do niedawna możliwości ratowania zdrowia i życia ciężko chorych ludzi. Dzięki rosnącej wiedzy lekarzy, postępowi technologicznemu i nowoczesnym terapiom z roku na rok rośnie liczba wskazań do transplantacji jako metody leczenia. Problemem jest jednak niedostateczna liczba osób, od których narządy mogą zostać pobrane. Brak dawców wynika z wciąż niskiego, powszechnego poziomu wiedzy dotyczącej procedur prowadzenia przeszczepów i możliwości, jakie one ze sobą niosą.
W Polsce funkcjonuje instytucja tzw. „zgody domniemanej”, co oznacza, że lekarz ma prawo pobrać organy od każdej zmarłej osoby, pod warunkiem, że ta nie umieściła swojego nazwiska w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów lub nie zgłosiła swoich obiekcji publicznie. Brak informacji o woli zmarłego sprawia, że rodzina często wyraża zdecydowany sprzeciw na pobranie narządów. Dokumentem, który pozwala rozwiać wątpliwości jest „oświadczenie woli”, które każdy z nas powinien stale nosić przy sobie. Niezmiernie ważne jest również poinformowanie o swojej decyzji najbliższych.
Transplantacje pozwalają normalnie żyć: pracować, uczyć się, zakładać rodziny czy podróżować. W Polsce średni czas oczekiwania na przeszczep narządu wynosi dwa lata. Wielu pacjentów umiera zanim pojawi się szansa na przeszczepienie mogące uratować im życie.
Przeszczep (transplantacja) to operacja, która polega na chirurgicznym pobraniu zdrowego narządu od dawcy i wszczepieniu go do organizmu biorcy. W ten sposób zastępuje się w ciele biorcy organ, który nie potrafi już właściwie spełniać swojej roli. Przeszczep może dotyczyć narządów, ale też tkanek i komórek. Celem zabiegu jest ratowanie życia i przywracanie zdrowia ciężko chorym.
Dawca żywy
Są organy, które mogą być pobrane od żywego człowieka, a ich brak nie spowoduje upośledzenia funkcji jego organizmu. Przeszczepiona w ten sposób może być nerka, segment wątroby, a także szpik kostny. Osoba, która decyduje się zostać żywym dawcą musi uzyskać zgodę na pobranie narządów, którą wydaje lekarz po wykonaniu wszystkich niezbędnych badań i upewnieniu się, że nowo powstała sytuacja nie spowoduje zagrożenia życia i zdrowia dawcy lub dających się przewidzieć konsekwencji zdrowotnych.
Żywym dawcą może zostać wyłącznie osoba spokrewniona lub osoba, którą łączy z biorcą narządu szczególna zażyłość (bliski przyjaciel, partner życiowy). Każdy przypadek pobrania organu od osoby niespokrewnionej jest badany przez Komisję Etyczną Krajowej Rady Transplantacyjnej, a zgodę ostatecznie wydaje sąd. W ten sposób potwierdza się działanie z pobudek altruistycznych i dobrowolną decyzję dawcy. Taka procedura ma wyeliminować działanie oparte na przymusie.
Handel organami w jakiejkolwiek formie jest w Polsce zabroniony.
Pobranie narządów po śmierci
Nerka czy fragment wątroby to organy, bez których można żyć. Nie sposób wyobrazić sobie jednak życia bez płuc, trzustki czy serca. Te organy pobiera się do przeszczepu od dawców zmarłych. Od nich także pobierane są m.in.: rogówka, wątroba i jelito, jednak tylko wtedy, kiedy spełnione zostaną wszystkie warunki bezwzględnie przestrzegane podczas procedury przeszczepiania narządów.
Pobranie narządów od osoby zmarłej opatrzone jest wieloma zabezpieczeniami. Dawcą może zostać jedynie ta osoba, która za życia nie wyraziła sprzeciwu. Spełniony musi być również warunek wyczerpania względem pacjenta wszystkich możliwości leczenia przy jednoczesnym stwierdzeniu śmierci mózgu. Reguluje to Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.
Gdy umiera mózg – narządy zmarłego mogą uratować życie
Pobranie narządu od dawcy zmarłego może nastąpić jedynie wtedy, gdy komisja lekarska złożona z trzech lekarzy orzeknie śmierć pnia mózgu. W tej części mózgu znajdują się ośrodki odpowiedzialne za podstawowe funkcje życiowe, jak oddychanie i krążenie krwi. Nieodwracalne wyłączenie tych funkcji oznacza śmierć człowieka. Warunkiem wydania orzeczenia jest także deklaracja lekarzy, że względem pacjenta zostały wyczerpane wszystkie możliwości leczenia.
W skład orzekającej komisji lekarskiej musi wejść co najmniej jeden specjalista w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii, jak również jeden specjalista neurochirurgii lub neurologii oraz lekarz medycyny sądowej.
Lekarze wchodzący w skład komisji orzekającej śmierć mózgu danego pacjenta nie biorą udziału w postępowaniu transplantacyjnym narządów pochodzących od tej osoby.
Narządy do przeszczepu mogą być pobrane jedynie od osoby nie dotkniętej chorobą. U dawcy wykonywane są przed zabiegiem badania mające na celu wykluczenie chorób, które mogłyby być przeniesione na biorcę.
Podczas operacji pobrania narządów ciało człowieka traktowane jest z należnym mu szacunkiem.
Osoba z przeszczepionym narządem z reguły nie poznaje nazwiska dawcy organu. Człowiek, którego dar uratował choremu życie pozostaje anonimowy.
Ryzyko odrzucenia przeszczepu
Każdy przeszczep obarczony jest ryzykiem. Zdarza się, że organizm pacjenta odrzuca przeszczepiony narząd traktując go jak ciało obce, które należy zwalczyć. Uniknięciu odrzucenia przeszczepu służy odpowiednia terapia immunosupresyjna (obniżająca odporność organizmu). Jest ona stosowana przewlekle po to, by osłabić zdolność komórek organizmu do rozpoznawania obcych komórek, a tym samym do podejmowania z nimi walki w obronie ustroju. Tłumienie reakcji układu odpornościowego zwiększa szanse na przyjęcie się przeszczepionego narządu. Na sukces transplantacji wpływa odpowiednio dobrany dawca narządu (zgodność tkankowa, stan organu). Nie bez znaczenia pozostaje także właściwe zabezpieczenie organu przeznaczonego do transplantacji i zastosowana technika chirurgiczna.
